Cmentarz epidemiologiczny

CMENTARZ EPIDEMIOLOGICZNY przy ul. Mickiewicza – wpisany do rejestru zabytków nieruchomych województwa podkarpackiego w roku 2011 pod numerem rejestru A - 592.

Cmentarz epidemiczny usytuowany jest w północnej części Lubaczowa, na wzniesieniu po zachodniej stronie ul. Mickiewicza, naprzeciwko szpitala. Ogrodzony współczesnym ogrodzeniem - siatką. Założony został w czasie I wojny światowej dla chowania zmarłych na choroby zakaźne. Wcześniej usytuowane tu były dwa pomniki wotywne - krzyż fundacji Daniła Sadowego z 1881 roku oraz figura Matki Bożej z Dzieciątkiem postawiona przez Michała Derzeckiego w 1903 roku. Zachowało się kilkadziesiąt nagrobków kamiennych upamiętniających zmarłych na cholerę, głównie z lat 1916-1918. W części zachodniej, w obniżeniu terenu, usytuowana jest zbiorowa mogiła z pomnikiem poświęconym pochowanym tu żołnierzom polskim poległym we wrześniu 1939 roku w obronie Lubaczowa.
Większość zachowanych na cmentarzu nagrobków to kamienne, rzeźbiarsko opracowane pomniki pochodzące z kamieniarskich warsztatów Brusna Starego. Wśród nich przeważają niewielkie krzyże z rzeźbami Chrystusa Ukrzyżowanego, niekiedy rozbudowane o wysokie postumenty z wnękami z rzeźbami św. Mikołaja, a w kilku przypadkach wzbogacone o postacie św. Marii i Magdaleny - stanowiące ikonograficzne nawiązanie do Grupy Ukrzyżowania.
Cmentarz posiada duże wartości zabytkowe jako jednorodny zespół pomników nagrobnych - dzieł rzeźby ludowej - stanowiących spuściznę warsztatów kamieniarskich Brusna Starego, funkcjonujących do lat 40. XX wieku. Większość nagrobków posiada indywidualne wartości zabytkowe i estetyczne jako dzieła rzeźby ludowej o unikalnym charakterze. Ponadto, jako założenie cmentarne z bogatym zespołem nagrobków, usytuowane w eksponowanym miejscu, na wzniesieniu terenu w otoczeniu zieleni, przy jednej z głównych dróg wylotowych z miasta, posiada również istotne wartości krajobrazowe. Te cechy istotnie podnoszą jego znaczenie w przestrzeni miejskiej i w pełni kwalifikują do objęcia ochroną konserwatorską.